Tuje

Thuja occidentalis - żywotnik zachodni, tuja zachodnia
Rodzina: Cupressaceae - cyprysowate Rośnie w północno wschodnich rejonach Ameryki Północnej, w Polsce uprawiany od XVII w. Drzewo osiągające u nas 20 m wysokości, rośnie wolno; korona zwykle wąskostożkowata lub kolumnowa, rozgałęzienie wachlarzowate, pędy pokryte liśćmi łuskowatymi, jasnozielonymi z wierzchu, od spodu zabarwienie jest bledsze; łuski z gruczołkami żywicznymi. Szyszki małe, wrzecionowate, długości około l cm, złożone z kilku par wydłużonych łusek. Wytrzymałe na mróz w całym kraju, nie znosi natomiast wysuszających zimowych wiatrów; łatwo też ulega wykrotom - system korzeniowy jest płytki i płaski. Gleba powinna być świeża, stanowisko słoneczne lub najwyżej lekko cieniste. Idealna roślina na formowane żywopłoty, dobrze znosi zanieczyszczenia powietrza.
ODMIANY:
'Aurescens' Odmiana otrzymana w Ogrodach Kórnickich przez Antoniego Wróblewskiego w 1932 r. Pokrój kolumnowy, starsze okazy osiągają 5 m wysokości. Zabarwienie intensywnie złocis-tożółte, zwłaszcza na wiosnę i latem, później nieco blednie. Bardzo cenna odmiana dla różnego typu ogrodów.
'Columna' Odmiana amerykańska, wprowadzona do uprawy przez szkółki Spatha w 1904 r., w Polsce przed 1921 r. Tworzy bardzo wąską, gęstą kolumnę, z zaokrąglonym szczytem, osiąga wysokość 5-6 m; boczne gałązki krótkie, rozgałęzienia ciemnozielone i błyszczące. Świetna roślina do tworzenia kurtynowych żywopłotów.
'Danica' Duńska odmiana, otrzymana przez Jensena w 1948 r., w Polsce w uprawie od niedawna. Odmiana karłowa, osiąga wysokość 0,5 m, kulista, rozgałęzienia ustawione bardzo gęsto, pionowo. Barwa - żywozielona, zimą może nieco brązowieć.
'Ellwangeriana' Amerykańska odmiana, otrzymana w szkółkach Ellwangera i Barry'ego przed 1869 r., w Polsce od 1885 r. Odmiana o ulistnieniu przejściowym, składającym się zarówno z drobnych, wąskich łusek, jak i młodocianych igiełek - te ostatnie zwłaszcza w głębi krzewu; pokrój stożkowaty, o delikatnej budowie, starsze okazy często z kilkoma pędami przewodnimi, a zatem złożone z kilku stożków. Szyszki zawiązuje dopiero w późnym wieku - dobra odmiana do zakładania żywopłotów, nie oszpeconych masą szyszek.
'Ericoides' Nieznanego pochodzenia, uprawiana w Europie przed 1867 r., w Polsce od 1894 r. Odmiana o ulistnieniu młodocianym, składającym się wyłącznie z miękkich igiełek, ułożonych po 2 na krzyż, długości do 8 mm. Pokrój często nieregularny, malowniczy - krzew jest "puszysty". Stare okazy osiągają kilka metrów wysokości. Zabarwienie szarozielone, jesienią i zimą krzewy brązowieją; szyszek brak. Starsze okazy łatwo się rozłamują, "rozpadają" - zapobiec można temu przez cięcie. Złe rośnie w warunkach suchej gleby i powietrza, zimą źle znosi działanie wysuszających wiatrów.
'Filiformis' Nieznanego pochodzenia, w uprawie w Polsce już w 1861 r. Niski, luźny, stożkowaty lub kulisty w zarysie krzew, stare egzemplarze dorastają do wysokości 2 m. Pędy główne słabo rozgałęzione, wzniesione, ale z przewisającymi końcami, "sznurkowate", pokryte rozsuniętymi, igiełkowatymi liśćmi - te pędy często w gęstych kępkach, rozgałęzienia boczne krótkie, bardzo płaskie, pokryte błyszczącymi łuskami.
'Globosa' Odmiana nieznanego pochodzenia, w uprawie była już przed 1874 r., w Polsce od 1885 r. Kulisty, gęsty krzew; stare okazy osiągają 1,5-2 m wysokości, przy większej średnicy. Rozgałęzienia pokrywają się dachówkowato, ułożone w różnych płaszczyznach, zabarwienie jasnozielone, jesienią i zimą wyraźnie szarawe.
'Holmstrup' Duńska odmiana, otrzymana w szkółkach Jensena w Holmstrup w 1951 r., w Polsce od niedawna w uprawie. Tworzy regularne, bardzo gęste, wąskie stożki, rośnie wolno, ale starsze okazy osiągają 3-4 m wysokości. Rozgałęzienia przypominają gałązki cyprysika tępołuskowatego - są nieduże, wachlarzykowate i muszelkowato zagłębione. Zabarwienie jasnozielone, na zimę zwykle nie brązowieje. Idealny do zakładania żywopłotów.
'Hoseri' Odmiana otrzymana w 1927 r. w Ogrodach Kórnickich przez Antoniego Wróblewskiego, nazwana na cześć profesora Piotra Hosera, dendrologa. Odmiana karłowa, w kształcie kuli. Rośnie bardzo wolno, stare okazy mają około 0,5 m wysokości. Rozgałęzienia ułożone bardzo gęsto, wachlarzykowate, w kształcie zagłębionych lejków. Zabarwienie matowozie-lone.
'Hoveyi' Nieznanego pochodzenia, w uprawie przed 1868 r., w Polsce od 1874 r. Wolno rosnący, jajowaty krzew; stare egzemplarze wysokości do 3-4 m. Rozgałęzienia płaskie, ułożone gęsto, "na sztorc". Zabarwienie jasnozielone, a nawet żółtawozielone, zimą krzewy brązowieją.
'Littie Dorrit' Nieznanego pochodzenia, wprowadzona do uprawy w płockich szkółkach Stanisława Przedpełskiego w latach trzydziestych. Karłowy, kulisty, gęsty krzew; rozgałęzienia płaskie, dość luźne i wydłużone, ułożone w różnych płaszczyznach.
'Recurva Nana'
Nieznanego pochodzenia, w uprawie przed 1867 r., w Polsce od 1873 r. Z początku karłowy i kulisty krzew, potem coraz szerszy, stare egzemplarze z kolei często wypiętrzają się pośrodku, tworząc gęste stożki, wysokości do 2 m. Rozgałęzienia krótkie, ich końce podgięte i skręcone. Zabarwienie matowozielone, zimą krzewy brązowieją.
'Rheingold' Niemiecka odmiana, powstała w szkółkach Vollerta około 1900 r., w Polsce od 1926 r. Jest to młodociana forma odmiany 'Ellwangeriana Aurea' stożkowaty, gęsty krzew, często o kilku pędach przewodnich, dorasta do wysokości 2-3 m, ulistnienie złożone z ułożonych na krzyż, miękkich igiełek, długości do 7 mm, złocistożółtych, zimą koloru miedzi. Krzewy tej odmiany należy chronić przed silnym nasłonecznieniem i wysuszającymi wiatrami.
'Spiralis' Nieznanego pochodzenia, wprowadzona do uprawy przed 1920 r., w Polsce od 1928 r. Kolumnowy krzew, początkowo gęsty, z wiekiem staje się luźny, ażurowy, o "powygryzanej" powierzchni, osiąga wysokość 10-15 m; gałęzie krótkie, skierowane ku górze, rozgałęzienia gęste, "paprociowate", ułożone spiralnie na głównych pędach. Zabarwienie ciemnozielone, z niebieskawym odcieniem.
'Sunkist' Holenderska odmiana, otrzymana przez szkółki Boerów około 1960 r., w Polsce od niedawna w uprawie. Stożkowaty, przysadzisty, wolno rosnący, gęsty krzew, zwykle ma kilka głównych pędów przewodnich. Rozgałęzienia ułożone w płaszczyźnie pionowej lub nieco skośnie; zabarwienie złocistożółte, zimą czubki nieco brązowieją, ale krzew można sadzić w pełnym słońcu.
'Wareana'
Angielska odmiana, otrzymana w szkółkach Weare'a, w Polsce zaraz po jej wyhodowaniu, już od 1826 r. Gęsty, stożkowaty krzew, dorastający do 10 m wysokości, ma zwykle kilka silnych pędów przewodnich; rozgałęzienia szerokie, wachlarzowate, grube, ustawione mniej więcej w płaszczyźnie pionowej. Zabarwienie jasnozielone, matowe, na zimę krzewy nie brązowieją.
'Wareana Lutescens' Niemiecka odmiana, wyhodowana w szkółkach Hessego około 1884 r., w Polsce od 1895 r. Pokrojem przypomina poprzednią odmianę, ale rośnie wolniej i mniej bujnie; rozgałęzienia nakładają się na siebie dachówkowato, ich końce lekko przewisają. Zabarwienie jasnożółte lub bladozielone, jesienią i zimą wyblakłe.
'Woodwardii' Nieznanego pochodzenia, wprowadzona do uprawy przez niemieckie szkółki Spatha w 1891 r. Karłowa, kulista odmiana, stare okazy osiągają wysokość 3 m; rozgałęzienia wydłużone, dość luźno zbudowane i bardzo gęsto ułożone, z początku w płaszczyźnie pionowej, potem dachówkowato; zabarwienie ciemnozielone, także zimą.
Thuja orientalis - żywotnik wschodni Rośnie w północnych Chinach, Mandżurii i Korei, w Polsce uprawiany od połowy XVII w. Wolno rosnący krzew, w starszym wieku drzewko do 6-7 m wysokości, o jajowatym pokroju, gęsto ugałęzione. Rozgałęzienia ażurowe, wachlarzowate, ustawione w płaszczyźnie pionowej; ulistnienie łuskowate, łuski wąskie, zaostrzone, drobne, bez nalotu woskowego, z obu stron wyglądają tak samo, jasno- lub nawet żółtawozielone, zimą brunatnieją. Szyszki grube, zdrewniałe, średnicy do 2,5 cm, z odgiętymi, hakowatymi czubkami łusek, niebieskie od nalotu woskowego. Na wschodzie kraju może marznąć w surowe zimy, ciepło- i światłolubny, lubi gleby świeże, ale nie ciężkie i zbite oraz wysoką wilgotność powietrza. Bardzo ozdobny gatunek do sadzenia pojedynczo, w grupach i w postaci żywopłotów.
odmiany:
'Aurea Nana' Nieznanego pochodzenia, uprawiany przed 1867 r., w Polsce sadzony w drugiej połowie XIX w. Karłowy krzew, bardzo gęsty, o jajowatym pokroju, stare okazy dorastają do 2,5 m wysokości. Wszystkie rozgałęzienia ułożone ściśle pionowo, zabarwienie wiosną żywożółte, w mroźniejsze zimy krzewy mogą lekko brązowieć. Odmiana wrażliwa na suszę, także wywołaną przez wiatr.
Thuja plicata - żywotnik olbrzymi Występuje w nadbrzeżnych, pacyficznych regionach Ameryki Północnej, w Polsce roślina uprawiana od 1826 r. Żywotnik olbrzymi to wysokie drzewo, dorastające u nas do 30 m, o stożkowatej koronie i zwisających, łukowatych konarach, z których najniższe pokładają się na ziemi. Ulistnienie łuskowate, łuski mocno spłaszczone, boczne wyraźnie zaostrzone, łuski z wierzchu błyszczące i ciemnozielone, od spodu z plamkami białego nalotu; zimą zachowuje ciemnozielony kolor. Rozgałęzienia są wydłużone, przewisające. Szyszki podobne do szyszek Th. occidentalis. Lubi wilgotną, przepuszczalną glebę (która może mieć dość szeroki zakres odczynu) i wilgotne powietrze, jest - dzięki głębokiemu systemowi korzeniowemu - odporny na wiatry; nieodporny na suszę letnią, w surowe zimy może przemarzać na wschodzie kraju.
ODMIANY:
'Atrovirens' Odmiana nieznanego pochodzenia, uprawiana już przed 1874 r., w Polsce rozmnażana od niedawna. Charakteryzuje się wyjątkowo ciemnym zabarwieniem i silnym połyskiem gałązek, dobra do zakładania żywopłotów.
'Fastigiata' Nieznanego pochodzenia, uprawiana przed 1867 r., w Polsce od 1874 r. Pokrój wąskostoż-kowaty, korona gęsta, gałęzie krótkie, wzniesione, rozgałęzienia nieco delikatniejsze niż u typowej Thuja plicata.
'Kórnik' Otrzymana w naszych szkółkach przez Jana Króla w 1964 r. Pokrój wąskostożkowaty, o kilku głównych pędach przewodnich, korona gęsta. Osiąga kilka metrów wysokości. Silne rozgałęzienia na szczycie krzewu ustawione "na sztorc", niższe przewisają, gałązki stosunkowo cienkie i spłaszczone, obustronnie podobnie zabarwione, młode są złocistożółte, zabarwienie zanika pod koniec lata - wówczas tylko końce gałązek są brązowawe, zimą rozgałęzienia mogą przybierać kolor słomkowożółty.
.Kórnik II' (nazwa tymczasowa!) Otrzymana w szkółkach kórnickich przez Jana Króla w latach sześćdziesiątych. Pokrój wąskostożkowaty, korona gęsta. Osiąga kilka metrów wysokości. Wszystkie rozgałęzienia ustawione w płaszczyźnie pionowej, grubawe, obustronnie podobnie zabarwione, młode złocistożółte, jesienią i zimą żółtawozielone.
'Kórnik V (nazwa tymczasowa!) Otrzymana w szkółkach kórnickich przez Jana Króla w latach sześćdziesiątych. Pokrój wąskostożkowaty, dość luźny. Krzewy osiągają kilka metrów wysokości. Rozgałęzienia ażurowe, słabo "wypełnione", drobne boczne gałązki układają się w różnych płaszczyznach, tak samo rozgałęzienia ustawione malowniczo, w różnych kierunkach; łuski na silniejszych pędach wydłużone i rozsunięte. Zabarwienie młodych przyrostów złocistożółte; z czasem staje się żółtawozielone, zimą czubki silnych pędów bieleją.
'Zebrina' Nieznanego pochodzenia, uprawiana przed 1868 r., w Polsce wprowadzona w latach międzywojennych. Pokrój stożkowaty, drzewo dorasta do wysokości kilkunastu metrów; rozgałęzienia są żółtawe, a później białawe, poprzecznie paskowane, upstrzone. Zabarwienie jest mocniejsze w nasłonecznionych partiach korony.
Thuja x plicatoides - żywotnik pośredni
ODMIANY:
'Aureospicata' Mieszaniec Thuja occidentalis i Th. plicata, odmiana nieznanego pochodzenia, uprawiana przed 1893 r., w Polsce od 1903 r. Pokrój, siła wzrostu, charakter rozgałęzień, przypominają żywotnik olbrzymi; czubki młodych przyrostów złocistożółte, z czasem stają się pomarańczowe, potem - jesienią - brązowawe.
.Europe Gold' Holenderska odmiana ze szkółek Darthuizer; w Polsce uprawiana od niedawna. Mocno rosnący, wąskostożkowaty, dość luźny krzew, osiągający kilka metrów wysokości. Rozgałęzienia sztywne, mocne, bardzo cienkie, spłaszczone, ułożone w różnych płaszczyznach. Młode przyrosty złocistożółte, zabarwienie blednie późno w porównaniu z innymi żółtolistnymi odmianami, zimą tylko najsilniejsze pędy są ciemnożółtawe.
Smaragd' Duńska odmiana, otrzymana w szkółkach Poulsena w 1950 r., w Polsce od niedawna w uprawie. Wąskostożkowaty lub prawie kolumnowy, gęsty krzew, dorasta do 4-5 m wysokości, rozgałęzienia ustawione "na sztorc", jasnozielone i błyszczące, nie brązowieją zimą. Bardzo cenna odmiana do sadzenia pojedynczo i do tworzenia żywopłotów.