Cedrzyniec i Cyprysiki

Calocedrus decurrens - cedrzyniec kalifornijski
Rodzina: Cupressaceae - cyprysowate
Rośnie w górach w zachodniej części Stanów Zjednoczonych, w Polsce od 1872 r. Zimozielone drzewo, o wąskiej, gęstej koronie; kora na pniu bardzo charakterystyczna - łuszcząca się, cynamonowoczerwona. Pędy pokryte wąskimi, długimi, zaostrzonymi łuskami, rozgałęzienia silnie spłaszczone, obustronnie zielone, błyszczące. Szyszki podobne do szyszek Thuja (żywotników, tuj), ale dłuższe - do 2, 5 cm, otwierają się szeroko; w Polsce nie zawiązują się. Gatunek bardzo wrażliwy na silny mróz. Uprawa możliwa tylko w zachodniej Polsce, w miejscach osłoniętych, w półcieniu, na glebach głębokich i świeżych. Rośnie wolno.
Chamaecyparis lawsoniana - cyprysik Lawsona
Rodzina: Cupressaceae - cyprysowate
Rośnie na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych, w Polsce od 1870 r. Zimozielone drzewo o wąskostoźkowatej koronie. Rozgałęzienia wachlarzowate, pędy pokryte łuskami, z których boczne są znacznie dłuższe od środkowych; łuski matowe, niebieskawozielone, od spodu z białymi liniami w kształcie X. Szyszki drobne, kuliste, o średnicy 7-8 mm i tarczkowatych łuskach. Drzewo wrażliwe na mróz, wymaga stanowisk osłoniętych, gleb świeżych, żyznych i wysokiej wilgotności powietrza. Odmiany tego cyprysika polecamy do sadzenia w zachodniej Polsce i na Wybrzeżu, zwłaszcza - jako wymagające troskliwej uprawy - w ogrodach domowych
ODMIANY:
'Alumii'
Nieznanego pochodzenia, uprawiana już przed 1887 r., w Polsce od końca XIX w. Odmiana o pokroju wąskostożkowatym. osiąga wysokość 10 m. Rozgałęzienia srebrzystoniebieskie ustawione gęsto w płaszczyźnie pionowej ("na sztorc").
'Blue Surprise'
Otrzymana w holenderskich szkółkach de Beera przed 1967 r., w Polsce uprawiana od niedawna. Pokrój stożkowaty, rośnie szybciej od podobnej odmiany 'Ellwoodii'. Krzewy bardzo gęste, rozgałęzienia krótkie, ustawione w płaszczyźnie pionowej, ulistnienie młodociane, to znaczy złożone nie z łusek, a z igiełek, które są cieniutkie, ostro zakończone i mają długość 3-6 mm. Zabarwienie stalowoniebieskie.
'Columnaris'
Otrzymana około 1940 r. w szkółkach Speka w Boskoop, w Polsce uprawiana od niedawna. Pokrój kolumnowy, może osiągnąć wysokość 5 (10) m, rozgałęzienia z jednej strony ciemnozielone z niebieskawymi zakończeniami, z drugiej niebieskawe, ułożone gęsto i ustawione w płaszczyźnie pionowej. Najlepsza z niebieskich odmian.
'Ellwoodii'
Otrzymana jako siewka w Swanmore Park w Anglii przed 1929 r., w Polsce uprawiana od niedawna. Osiąga kilka metrów wysokości, pokrój wrzecionowaty, bardzo regularny, rozgałęzienia ułożone bardzo gęsto, wzniesione ku górze. Ulistnienie tzw. młodociane, to znaczy złożone nie z łusek, a krótkich, miękkich igiełek, zabarwienie niebieskie do stalowego. Rośnie bardzo wolno i jak wszystkie odmiany cyprysików o ulistnieniu młodocianym, jest szczególnie wrażliwa na suszę i mróz.
'Ellwood's Gold'
Opisana w 1968 r., w Polsce uprawiana od niedawna. Rośnie bardzo wolno, różni się od odmiany 'Ellwoodii' złocistożółtym zabarwieniem najmłodszych pędów wiosną i w lecie, jesienią rozgałęzienia stają się żółtawe, co kontrastuje ze starszymi, niebieskawozielonymi.
'Erecta Viridis'
Wyhodowana w 1850 r. przez Waterera, w Polsce sadzona od końca XIX w. Odmiana o pokroju stożkowatym (starsze krzewy u nasady kulisto rozszerzone), osiąga kilka metrów wysokości. Rozgałęzienia ułożone bardzo gęsto, ustawione "na sztorc" lub częściowo ukośnie, ulistnienie świeżozielone, także zimą.
'Fletcheri'
Wprowadzona do uprawy przez Fletchera w 1911 r., w Polsce sadzona przed II wojną światową. Odmiana o pokroju stożkowatym, osiąga kilka metrów wysokości. Korona bardzo gęsta, u starszych krzewów zbudowana jakby ze spłaszczonych, kulistych wybrzuszeń, ulistnienie młodociane - krótkie, delikatne igiełki. Zabarwienie niebieskawozielone, nie tak intensywne, jak u podobnej odmiany 'Ellwoodii'; w zimie igiełki fioletowieją. Odmiana bardzo wrażliwa na mróz i suszę.
'Golden Wonder'
Powstała około 1955 r. w szkółkach Bosmana w Boskoop, w Polsce wprowadzona do uprawy w ostatnich latach. Pokrój wąskostożkowaty, bardzo regularny; krzew osiąga kilka metrów wysokości, ale wzrost jest bardzo wolny. Rozgałęzienia w dolnej części krzewu ułożone poziomo, w górnej przewisają Zabarwienie złocistożółte, także zimą. Jedna z najbardziej odpornych na przypalanie przez słońce odmian żółtolistnych.
'Kelleris Gold'
Otrzymana w szkółkach Poulsena w Danii około 1938 r., w Polsce wprowadzona do uprawy w ostatnich latach. Pokrój kolumnowy, rozgałęzienia ułożone luźno i nieregularnie, przewiewające; zabarwienie młodych rozgałęzień na wiosnę zielonkawożółte.
'Lane'
Powstała w angielskich szkółkach Lane'a około 1938 r., w Polsce uprawiana od niedawna. Pokrój wąskostożkowaty, regularny, krzew dorasta do kilku metrów wysokości. Rozgałęzienia delikatne, w górnej części krzewu wyprostowane, wzniesione, niżej - łukowato wygięte i przewijające, od góry złocistożółte, od dołu i w głębi krzewu żółtawozielone.
'Pembury Blue'
Wprowadzona do uprawy w latach sześćdziesiątych przez angielskie szkółki w Pembury, w Polsce sadzona od niedawna. Pokrój stożkowaty, początkowo dość luźny, później zwarty. Rozgałęzienia w górnej części krzewu wzniesione, niżej - ułożone horyzontalnie, delikatne, początkowo szarawoniebieskie, w drugim roku ciemnieją i nabierają granatowego odcienia.
'Rijnhof
Wprowadzona do uprawy w holenderskich szkółkach van Rijna w 1978 r., w Polsce sadzona od niedawna. Odmiana bardzo niska, w kształcie mocno spłaszczonej półkuli. Delikatne, wyglądające jak koronka rozgałęzienia są dość gęsto ułożone i lekko łukowato wygięte, przewisają; zabarwienie szarozielone. Wrażliwa na mróz.
'Stewartii'
Otrzymana w angielskich szkółkach Stewarta przed 1920 r., w Polsce od lat trzydziestych. Pokrój stożkowaty; stare krzewy osiągają kilkanaście metrów wysokości. Gałęzie są skierowane ku górze, a rozgałęzienia - ułożone niezbyt regularnie - przewisają i są lekko wygięte. Zabarwienie rozgałęzień złocistożółte, zimą żółtawozielone, wewnątrz krzewów zielone.
'Tharandtensis'
Otrzymana w 1890 r. w arboretum w Tharandt, do Polski sprowadzona dopiero po II wojnie światowej. Odmiana karłowa, ale stare okazy dorastają do 3 i więcej metrów wysokości. Krzewy z początku kuliste, z biegiem lat tworzą spłaszczone, szerokie stożki. Rozgałęzienia ułożone bardzo gęsto, nieco skośnie, "kędzierzawo" podgięte, łuski dłuższe i bardziej niż u typu odstające od pędu, wiosną jasnozielone, jesienią ciemnieją.
'Tharandtensis Caesia'
Otrzymana w Tharandt w 1890 r., do Polski sprowadzona w latach sześćdziesiątych. Pokrój jak u Ch. lawsoniana 'Tharandtensis', ale rozgałęzienia bardziej nieregularne i luźniej ułożone; barwa niebieskawozielona.
'White Spot'
Otrzymana w duńskich szkółkach Poulsena w 1943 r., w Polsce uprawiana od niedawna. Odmiana silnie rosnąca (osiąga wysokość 5 m); kolumnowa, luźno ugałęziona; rozgałęzienia krótkie, lekko przewisają. Młode przyrosty białe lub biało upstrzone, zabarwienie to szybko zanika i później krzewy są niebieskawozielone.
'Wisselii'
Otrzymana w holenderskich szkółkach van der Wissela w 1888 r., w polskich szkółkach od lat dwudziestych. Odmiana drzewiasta; stare drzewa dorastają do wysokości 10 i więcej metrów. Pokrój wąskostożkowaty o krótkich, wzniesionych konarach; korony luźne, "prześwitujące". Rozgałęzienia wąskie, wydłużone, zbite, ""paprociowate", skierowane na wszystkie strony. Łuski bardzo małe, wypukłe, ułożone na pędach bardzo gęsto - ciemnozielone z szarym nalotem.
Chamaecyparis nootkatensis - cyprysik nutkajski
Rośnie na zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej, w Polsce uprawiany od 1861 r. Zimozielone drzewo o wąskostoźkowatej koronie, w Polsce dorasta do wysokości 25 m. Rozgałęzienia płaskie, długie, zazwyczaj pionowo zwieszone. Ulistnienie łuskowate; łuski boczne i środkowe prawie równej długości, z odstającymi od pędu czubkami, obustronnie matowe, szarawozielone. Szyszki kuliste, złożone z tarczek, o średnicy l cm. Spośród uprawianych w Polsce cyprysików gatunek najbardziej odporny na mróz, w miejscach osłoniętych można go sadzić także na wschodzie kraju, nie wymaga specjalnych warunków glebowych. Ze względu na malowniczą sylwetkę o przewijających konarach i rozgałęzieniach cenny zarówno dla parków, jak i mniejszych założeń ogrodowych.
ODMIANY:
'Aurea'
Angielska odmiana otrzymana przed 1891 r., w Polsce znana już w 1894 r., rozmnażana czasem pod nazwą 'Lutea'. Pokrój jak u typu, dorasta do wysokości kilkunastu metrów, młode przyrosty jasnożółte, później rozgałęzienia stają się jasnozielone.
'Compacta Glauca'
Otrzymana przed I wojną światową, w Polsce w uprawie od niedawna. Odmiana karłowa, starsze okazy dorastają do wysokości 2 m; pokrój kulisty lub jajowaty; rozgałęzienia ułożone bardzo gęsto, wzniesione ku górze, w dolnej części krzewu na szczytach pędów odgięte w dół. Łuski drobne, niebieskawe, wewnątrz krzewu także pośrednie między łuskami a igiełkami.
'Glauca'
Pochodzenie nieznane, otrzymana przed 1858 r., w Polsce w uprawie od 1876 r. Odmiana drzewiasta (osiąga w kraju wysokość do 15 m), o wąskostożkowatej, regularnie zbudowanej koronie; rozgałęzienia ułożone gęsto, zabarwienie niebieskozielone.
'Pendula'
Otrzymana w holenderskich szkółkach van Leeuwena przed 1884 r., w Polsce znana od 1896 r. Odmiana drzewiasta, stare okazy osiągają u nas wysokość 20 m. Korona zbudowana luźno, gałęzie przewisają, z nich z kolei zwieszają się kurtyny płaskich rozgałęzień; zabarwienie szarozielone. Wyjątkowo ozdobna odmiana, stosowana w parkach i ogródkach przed domami jako główny element dekoracyjny.
Chamaecyparis obtusa - cyprysik tępołuskowy
Rośnie w górach Japonii i Tajwanu, w Polsce uprawiany od 1861 r. Zimozielone drzewo, o szerokostożkowatej koronie, w Polsce dorasta do wysokości 10 m (ale w uprawie głównie odmiany o niskim wzroście), rozgałęzienia płaskie, ulistnienie łuskowate, łuski boczne znacznie dłuższe od środkowych, tępo zakończone, zielone, błyszczące, od spodu rozgałęzień na stykach łusek wyraźne białe linie. Szyszki kuliste, o średnicy l cm, zbudowane z tarczek. Niezbyt odporny na mróz (zwłaszcza w młodości) i suszę, wymaga wysokiej wilgotności gleby i powietrza oraz żyznego podłoża. Do stosowania w dogodnym mikroklimacie w zachodniej Polsce, w miejscach osłoniętych, zwłaszcza w ogródkach przydomowych.
ODMIANY:
Aurea
Odmiana japońska, sprowadzona do Europy przez Fortune'a i Siebolda około 1860 r., w Polsce uprawiana od 1873 r. Odmiana o wzroście drzewiastym, stare okazy osiągają u nas wysokość kilku metrów. Pokrój stożkowaty, rozgałęzienia przewisają, większość młodych przyrostów złocistożółta, barwa utrzymuje się także zimą.
'Nana Gracilis'
Nieznanego pochodzenia, powstała przed 1874 r., w polskich szkółkach znana od lat trzydziestych. Odmiana karłowa, bardzo wolno rosnąca, o często malowniczo nieregularnym, stożkowatym pokroju, stare egzemplarze dorastają do 2 m. Rozgałęzienia ułożone gęsto, tworzą nieduże, muszelkowato zagłębione wachlarzyki, które leżą jeden na drugim, jak talerzyki. Rozgałęzienia ciemnozielone, błyszczące. Bardzo ozdobna odmiana, przeznaczona do sadzenia w ogrodach skalnych, przydomowych - w odpowiednich warunkach siedliskowych.
Chamaecyparis pisifera - cyprysik groszkowy
Rośnie w górach japońskiej wyspy Hondo, w Polsce od 1864 r., w szkółkach oferowany pod koniec XIX w. Zimozielone drzewo, o stożkowatej, luźnej koronie, w Polsce może osiągać wysokość 25 m. Ulistnienie łuskowate, łuski boczne i środkowe równej długości, boczne na szczycie odstające od pędu, z wierzchu zielone, od spodu z białymi plamkami w kształcie kokardek. Szyszki kuliste, zbudowane z tarczek, małe, wielkości grochu. Drzewo stosunkowo odporne na mróz, można je sadzić także w środkowej i wschodniej Polsce. Odmiany o ulistnieniu igiełkowatym lub pierzastym są bardzo wrażliwe na wysychanie, posadzone na terenie odkrytym lub suchej glebie łatwo brązowieją i zrzucają boczne rozgałęzienia. Wymaga gleb żyznych, świeżych, o odczynie kwaśnym lub najwyżej obojętnym.
ODMIANY:
'Aurea'
Odmiana japońska, sprowadzona do Europy przez Siebolda około 1860 r., w Polsce uprawiana od początku XX w. Drzewiasta, o stożkowatej koronie, starsze okazy osiągają wysokość około 10 m. Drzewo rośnie powoli, zabarwienie korony - z początku złocistożółte, w ciągu lata blednie.
'Boulevard'
Amerykańska odmiana, otrzymana w szkółkach Kempenaara przed 1934 r., w Polsce znana od lat siedemdziesiątych. Wolno rosnąca, stożkowata, gęsta, stare okazy osiągają wysokość 5 m. Ulistnienie młodociane, igiełkowate, igiełki bardzo miękkie w dotyku, delikatne, długości do l cm (dłuższe i szersze niż u odmiany 'Squarrosa', której jest sportem), skierowane ku przodowi i wygięte ku gałązce, srebrzystoniebieskie. Zimą krzewy stają się szarawe. Odmiana wrażliwa na wysuszające wiatry i pełne słońce, powinna być sadzona w zaciszu i półcieniu.
'Filifera'
Japońska odmiana, sprowadzona do Europy przez Fortune'a około 1861 r., w Polsce mnożona od ostatnich lat ubiegłego wieku. Wolno rosnąca, ale dorasta do wysokości kilku, a nawet kilkunastu metrów. Korona szerokostożkowata, kopiasta, z upływem lat coraz luźniejsza, gałązki słabo rozgałęzione, nitkowato wyciągnięte, przewijające, pokryte krótkimi, ułożonymi na krzyż, szarozielonymi igiełkami.
'Filifera Aurea'
Nieznanego pochodzenia, w uprawie przed 1889 r., w Polsce mnożona w szkółkach od pierwszych lat XX w. Rośnie wolniej od odmiany 'Filifera', ale ma ten sam pokrój i także osiąga kilka metrów wysokości; zabarwienie gałązek żółte.
'Filifera Nana'
Otrzymana w arboretum w Tharandt około 1877 r., w Polsce niedawno wprowadzona do uprawy. Odmiana karłowa, bardzo wolno rosnąca, gęsta, w kształcie spłaszczonej półkuli, stare egzemplarze mają wysokość około 0,5-1 m. Rozgałęzienia identyczne jak u odmiany 'Filifera', ciemnozielone.
'Nana'
Nieznanego pochodzenia, w uprawie przed 1891 r., w Polsce w szkółkach od 1933 r. Odmiana karłowa, bardzo wolno rosnąca, w kształcie bardzo gęstej, mocno spłaszczonej półkuli, stare egzemplarze dorastają do wysokości 0,5 m. Rozgałęzienia niewielkie, ich brzegi odgięte w dół, łuski bardzo drobne, od góry ciemnozielone, od spodu niebieskozielone.
'Plumosa'
Japońska odmiana, sprowadzona do Europy w 1861 r. przez szkółki Veitcha, w Polsce znana od 1876 r. Pokrój drzewiasty, korona gęsta, stożkowata, rośnie wolniej niż gatunek wyjściowy, stare egzemplarze osiągają u nas wysokość 10-20 m. Rozgałęzienia kędzierzawo pod-gięte, ulistnienie o charakterze przejściowym między łuskami a igłami - krótkie igiełkowate łuski, na szczycie odstające od pędów, z wierzchu zielone, od spodu białawe. Zimą drzewka tej odmiany mogą brązowieć.
'Plumosa Aurea'
Japońska odmiana, sprowadzona do Europy w 1861 r. przez Fortune'a, w Polsce uprawiana w szkółkach od 1860 r. Różni się od poprzedniej tylko złocistożółtym zabarwieniem rozgałęzień i wolniejszym wzrostem.
'Squarrosa'
Japońska odmiana, sprowadzona do Europy w 1843 r. przez Siebolda, w Polsce pojawiła się 30 lat później. Odmiana drzewiasta, w kraju osiąga kilkanaście metrów wysokości. Z początku szerokostożkowata i gęsta, z biegiem lat tworzy drzewko o luźnej koronie, z dobrze widocznym pniem i gęstymi skupieniami ulistnionych pędów tylko na końcach gałęzi. Ulistnienie młodociane - miękkie, płaskie, wąziutkie igiełki o długości do 7 mm, z wierzchu niebieskawozielone, od spodu srebrzyste; drzewko oglądane z pewnego dystansu jest puszyste i srebrzystoszare. Rozwija się dobrze tylko przy dostatecznej wilgotności gleby i powietrza.
'Squarrosa Intermedia' Nieznanego pochodzenia, w uprawie przed 1923 r., w Polsce od lat pięćdziesiątych; oferowana też pod nazwą 'Dwarf Blue'. Początkowo tworzy bardzo gęstą, spłaszczoną półkulę, o łukowatych gałązkach pokrytych przylegającymi, srebrzystymi igiełkami, podobnymi jak u odmiany 'Squarrosa'. Z wiekiem wyrasta w luźne drzewko, o wysokości do 2 m, z wyraźnym pędem przewodnim, gałązki stają się sznurowate wydłużone, przewisają i pokryte są krótkimi liśćmi, które wykazują wszelkie przejścia między igiełkami a ciemnozielonymi łuskami.
Chamaecyparis thyoides - cyprysik żywotnikowaty
Występuje na atlantyckim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych, w Polsce sadzony od pierwszych lat XIX w. Zimozielone drzewo o wąskiej, kolumnowej, bardzo regularnej i eleganckiej koronie, czasem wielopniowej. W uprawie osiąga u nas wysokość 15 m; rośnie wolno. Gałązki nie układają się płasko, lecz skierowane są we wszystkie strony; są bardzo wąskie, a przy tym grubawe - pędy są prawie wałeczkowate. Łuski drobne, z zaostrzonymi końcami, szarozielone, od dołu gałązek z białawymi liniami w miejscu, gdzie się stykają. Szyszki bardzo małe, kuliste, zbudowane z tarczek. Zapewne najbardziej odporny na mróz z uprawianych w kraju cyprysików, ale wymaga koniecznie gleb wilgotnych (nie gliniastych!) i kwaśnych.
Cyprysowiec i miłorząb
x Cupressocyparis leylandii - cyprysowiec Leylanda
Mieszańce cyprysu wielkoszyszkowego (Cupressus mucrocarpa) i cyprysika nutkajskiego oraz ich odmian, otrzymane wielokrotnie w Wielkiej Brytanii, po raz pierwszy w 1888 r. W Polsce niektóre odmiany uprawiane od wczesnych lat osiemdziesiątych XX w. Drzewa o koronie zwartej, gęstej (młode są dość luźne!), kolumnowej lub wąskostożkowatej, szybko rosnące, dorastają do wysokości 30 m! Rozgałęzienia przypominają cyprysik nutkajski, są wydłużone, ale nie wszystkie leżą w jednej płaszczyźnie; łuski także zbliżone wyglądem do łusek Ch. nootkatensis. Szyszki duże (2 cm średnicy), kuliste, złożone z tarczek. Drzewa mało wymagające w odniesieniu do siedliska, szybko rosnące, odporne na wiatry i zanieczyszczenia przemysłowe, ale ich przydatność w warunkach polskich musi być jeszcze sprawdzona. Mogą być stosowane jako solitery lub w postaci grup i żywopłotów.
ODMIANY:
.Castlewellan Gold'
Rośnie stosunkowo wolno, sposobem rozgałęzienia i ułożeniem łusek przypomina bardziej cyprys niż cyprysik. Ładny kontrast złocistych przyrostów z ciemnozielonym wnętrzem drzewa.
'Leighton Green'
Szybko rosnące, wąskostożkowate drzewo, o rozgałęzieniach dużych, wydłużonych, zupełnie płaskich, ułożonych regularnie, żółtawozielonych.
'Naylor's Blue'
Rośnie wolniej niż poprzednia odmiana, tworzy wąską kolumnę, rozgałęzienia ułożone luźniej i mniej regularnie niż u podobnego 'Leighton Green', gałązki na szczytach rozgałęzień okrągławe, zabarwienie szarawozielone.
Ginkgo biloba - miłorząb dwuklapowy, miłorząb chiński
Rodzina: Ginkgoaceae - miłorzębowate
Występuje w środkowych Chinach, w Polsce uprawiany od lat siedemdziesiątych XVIII w. Wysokie, ale wolno rosnące drzewo, zrzucające na zimę liście, w Polsce osiąga wysokość około 25 m. Korona luźna, o pokroju bardzo zmiennym, gałęzie grube, dość krótkie. Liście w kształcie wachlarzyków o falistym brzegu, na długich ogonkach, niektóre powcinane, a nawet klapowane; jesienią żółte. Drzewo dwupiene stare okazy żeńskie rodzą na krótkopędach wykształcone na długich szypułkach nasiona, okryte żółtą osnówką, wielkości i kształtu małej, kulistej śliwki. Całkowicie odporne na mróz w całej Polsce - tylko młode okazy mogą przemarzać w surowe zimy. Wymaga stanowisk w pełni nasłonecznionych, najlepiej rośnie na glebach lekkich i świeżych, jest wyjątkowo odporne na choroby, szkodniki i zanieczyszczenia powietrza. Idealne drzewo parkowe, alejowe i uliczne w miastach, regionach przemysłowych, także w mniejszych ogrodach, jako główny element kompozycyjny.