Cisy

Taxus baccata - cis pospolity
Rodzina: Taxaceae - cisowate

Gatunek krajowy, w naturze pod całkowitą ochroną. W uprawie z reguły w postaci krzewu. Zimozielony, bardzo wolno rosnący. Wszystkie części roślin - poza osnów-ką nasion - silnie trujące! Krzew o szeroko rozpostartych gałęziach, jedno- i dwuletnie pędy zielone, igły długości do 3 cm, zaostrzone, ale niekłujące, od góry ciemnozielone i błyszczące, od spodu jaśniejsze; nasiona drobne, kuliste, otoczone otwartą, kubeczkowatą, czerwoną osnówką - cis jest rośliną dwupienną, nasiona pojawiają się zatem tylko na okazach żeńskich. Doskonale znosi ocienienie, w młodości cieniolubny; wymaga gleb żyznych i świeżych, wysokiej wilgotności powietrza, w niekorzystnych warunkach siedliskowych może wymarzać podczas surowych, suchych zim, zwłaszcza w północno-wschodniej części kraju. Odczyn gleby bez znaczenia. Odporny na zanieczyszczenia powietrza. Idealnie nadaje się do cięcia, formowania w żywopłoty itp.
ODMIANY:

'Depressa'
Angielska odmiana, powstała w szkółkach Dicksona około 1828 r., w Polsce od 1851 r. Luźno zbudowany, bardzo wolno rosnący krzew, o rozpostartych gałęziach, boczne pędy krótkie; stare okazy mogą osiągać kilka metrów wysokości i szerokości. Igły wyjątkowo krótkie, do 12 mm długości, a przy tym stosunkowo szerokie, niebieskawozielone. Odmiana żeńska, nasiona wyraźnie wystają z osnówek.

'Depressa Aurea'
Angielska odmiana, powstała w szkółkach Handsworth w 1885 r., w Polsce pojawiła się po II wojnie światowej. W porównaniu z odmianą poprzednią rośnie jeszcze wolniej, jest niższa (dorasta do 1.5 m), gałązki są ułożone gęściej. Młode przyrosty złocistożółte, potem igły już tylko z żółtawozielonymi brzegami. Odmiana żeńska.

'Aurea Decora'
Odmiana wyhodowana w 1928 r. w Komiku, przez Antoniego Wróblewskiego, który kierował Ogrodami Kórnickimi przed II wojną światową. Szeroki, rozłożysty krzew, o długich, lekko pofalowanych pędach głównych. Stare okazy osiągają 5 m wysokości, przy znacznie większej średnicy. Igły bardzo długie - na pędach dwuletnich nawet do 4,5 cm - ułożone regularnie dwustronnie, najmłodsze koloru miedzi, potem złocistożółte, wreszcie barwne już tylko brzegi igieł, jesienią zabarwienie zanika. Odmiana żeńska.

'Elegantissima'
Angielska odmiana, powstała w szkółkach Handsworth przed 1852 r., w Polsce od 1894 r. Szeroki, gęsty krzew, o skośnie ku górze wzniesionych, prostych gałęziach. Stare okazy osiągają wysokość kilku metrów. Igły łukowato wygięte, długości do 1,5 cm, młode żółte lub z żółtymi paskami, późnym latem barwa w postaci białawych smug. Odmiana żeńska, nasiona i osnówki dojrzewają bardzo wcześnie, w lipcu.

'Fastigiata Aureomarginata'
Angielska odmiana, powstała w szkółkach Handsworth w 1880 r., w Polsce od 1928 r. Pokrój kolumnowy, wrzecionowaty, ale krzew rozszerza się z wiekiem; główne pędy wyprostowane, ułożone gęsto, boczne gałązki bardzo krótkie; igły ułożone promieniście wokół pędów, łukowato wygięte w dół, długości 2,5-3 cm, za młodu obrzeżone złocisto, potem jasnozielone. Odmiana męska.

'Goplana'
Odmiana otrzymana przez A. Wróblewskiego w Ogrodach Kórnickich przed 1928 r. Wolno rosnący krzew o pokroju szerokostożkowatym lub jajowatym, gęsty, z wieloma wyprostowanymi pędami przewodnimi, igły na pędach pionowych ułożone promieniście, na bocznych płasko, dwustronnie. Odmiana męska.

'Pyramidalis'
Nieznanego pochodzenia, opisana w 1851 r., w Polsce od 1895 r. Pędy wzniesione, boczne gałązki niezbyt liczne, odstające, krzew szeroki u nasady i zbiegający ku górze w wąski czubek; igły krótkie, do 1,5 cm długie, ciemnozielone.
 

Taxus cuspidata - cis japoński

Cis japoński rośnie w górach Japonii, Korei i Mandżurii, w Polsce uprawiany od 1876 r.

ODMIANY:
'Nana'
Odmiana 'Nana' to niski, płaski, bardzo gęsto ugałęziony krzew; stare okazy osiągają 2-3 m wysokości i średnicę 10 m. Gałęzie skierowane skośnie ku górze, pędy boczne krótkie, ułożone bardzo gęsto; igły ułożone promieniście wokół pędów, krótkie - do 2,5 cm długości - i szerokie, nagle ostro zakończone, ciemnozielone, matowe.

Taxus x media - cis pośredni

Cis pośredni to mieszaniec cisa pospolitego z cisem japońskim, opisany w 1923 r., w Polsce jego odmiany w uprawie od 1931 r.

ODMIANY:
'Hatfieldii'
Odmianę tę otrzymał Hatfiełd w arboretum Hunnewell w USA przed 1923 r., w Polsce od 1931 r. Gęsty, zwarty krzew, o licznych pionowych pędach głównych, w zarysie jajowato-stożkowaty, dorasta do 4 m wysokości, przy średnicy 3 m. Igły długości 2-2,5 cm, proste, ciemnozielone, ułożone na pędach z reguły promieniście. Odmiana męska.

'Hessei'
Niemiecka odmiana ze szkółek Hessego, wprowadzona do uprawy w 1923 r., w Polsce od 1934 r. Krzew przypominający budową i pokrojem poprzednią odmianę, igły długości 2-2,5 cm, proste lub lekko wygięte, w pierwszym roku jasnozielone, a nawet żółtawozielone, ułożone na pędach promieniście. Odmiana żeńska, obficie rodzi nasiona.

'Hicksii'
Amerykańska odmiana ze szkółek Hicksa, powstała około 1900 r., w Polsce od 1931 r. Krzewy tej odmiany rosną z początku luźno i krzywo, potem są gęste, wyprostowane i zwarte, by w końcu znowu objawiać tendencję do rozszerzania się i "rozpadania". Podobne do odm. Hatfielda, ale luźniejsze; dorastają do wysokości i średnicy 5 m. Igły dość długie, 2,5-3 cm, lekko wygięte, ciemnozielone, błyszczące, na wyprostowanych pędach ułożone promieniście wokół nich. Odmiana żeńska, rodzi nasiona w młodym wieku, obficie. W celu otrzymania okazów wyprostowanych i gęstych zalecane cięcie.

'Hillii'
Amerykańska odmiana, otrzymana w Holandii przez szkółki Hilla około 1914 r., w Polsce uprawiana od niedawna. Pokrój jajowatostożkowaty, przypomina odm. Hatfielda, ale krzew jest jeszcze bardziej gęsty, wąski, osiąga 3 m wysokości. Igły długości 2 cm, ułożone bardzo gęsto, promieniście wokół pędów, jasnozielone, błyszczące. Odmiana męska.